Miejski portal informacyjny:
Pruszków, Piastów, Brwinów, Michałowice, Nadarzyn

Ciągły rozwój medycyny pozwala na poszerzanie wachlarza dostępnych metod zarówno diagnostycznych jak i terapeutycznych. Wczesne diagnozowanie i wczesna interwencja są zagadnieniem w ostatnich latach często badanym i poruszanym w wielu publikacjach zarówno naukowców, lekarzy i fizjoterapeutów. Udowodnione zostało, że dzięki podjęciu postępowania leczniczego w możliwie wczesnym stadium choroby zahamowany zostaje proces rozprzestrzeniania się objawów, następuje ich zminimalizowanie a nawet całkowite wyeliminowanie. Rozwój wiedzy na ten temat pozwala również na wychwycenie symptomów poprzedzających występowanie różnego rodzaju schorzeń. Co za tym idzie, w wielu przypadkach umożliwia podjęcie działań profilaktycznych tak, aby do patologii w ogóle nie doszło.

Nadal jednak większość pacjentów zgłasza się do specjalisty dopiero w monecie występowania objawów bólowych. Ból zaś jest sygnałem z organizmu mówiącym o tym, że proces chorobowy toczy się w nim od pewnego czasu i przekroczył już granicę tkankowej tolerancji. Większości takich sytuacji udałoby się uniknąć dzięki regularnym badaniom przesiewowym, zarówno jeśli chodzi o narządy wewnętrzne jak i układ ruchu. Leczenie we wczesnym etapie jest również zazwyczaj krótsze i bardziej efektywne. Różnego rodzaju patologie zapoczątkowane są najczęściej w kluczowych etapach rozwoju człowieka. Takich jak okres noworodkowy i niemowlęcy podczas którego kształtuje się najintensywniej układ nerwowy i dziecko osiąga podstawowe umiejętności np. zmian pozycji. Etap przedszkolny i szkolny charakteryzujący się intensywnym wzrostem, a co za tym idzie wydłużaniem się zarówno kostnych jak i mięśniowych i nerwowych elementów. Okres dojrzewania kiedy nasilone zmiany hormonalne mają wpływ na funkcjonowanie i rozwój całego organizmu.
Aby zachęcić do działań profilaktycznych w Specjalistycznym Centrum Rehabilitacji VITA w Pruszkowie, od czterech lat, co roku odbywają się bezpłatne badania wad postawy i wzorców ruchowych. Rodzice bądź opiekunowie mogą zgłosić swoje dzieci i uzyskać informacje na temat prawidłowości rozwoju, zaobserwowanych odstępstw od normy, działań profilaktycznych lub usprawniających.
Podczas miesięcznej akcji w roku 2013 przebadanych zostało 318 dzieci z Pruszkowa i pobliskich miejscowości, w szerokim przedziale wiekowym.

wiek dziecka

liczba zgłoszonych dzieci

0-12 miesięcy

32

1-3 lat

77

4-6 lat

109

7-12 lat

81

13-16 lat

18

17-20 lat

1

suma

318

Badanie przeprowadzane było przez wykwalifikowanych fizjoterapeutów. Opierało się ono na przeprowadzeniu wywiadu z rodzicami, dotyczącego poszczególnych etapów rozwoju. Następnie fizjoterapeuci za pomocą obserwacji, badania palpacyjnego, oraz odpowiednich testów dokonywali oceny rozwoju dziecka, prawidłowości postawy, oraz wzorców ruchowych. Na tej podstawie udzielana była rodzicom informacja na temat bieżącego stanu rozwoju dziecka. Ewentualnych dysfunkcjach układu ruchu, oraz zalecenia dotyczące dalszego postępowania profilaktycznego lub terapeutycznego w zależności od jego potrzeb.
Z danych zgromadzonych podczas badań wynika, iż do najczęściej występujących wad należą płaskostopie, oraz koślawość stóp bądź kolan. Często występują również zaburzenia w obrębie rozkładu napięcia mięśniowego. U wielu dzieci zaobserwowano także asymetrie ustawienia ciała oraz pogłębienie bądź zniesienie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa.

WYNIKI BADAŃ

Poszczególne dysfunkcje bardzo rzadko występują samodzielnie lecz są wpisane w pewien ciąg przyczynowo-skutkowy. Jako takie nie mogą więc być leczone samodzielnie. Przykładem może być płaskokoślawe ustawienie stóp. Często cała terapia ukierunkowuje się na tą wadę. Z doświadczenia jednak można powiedzieć, że ułożenie stóp jest pewną wypadkową innych deficytów. Koślawość kolan, obniżenie napięcia posturalnego, dysbalans mięśniowy to składowe tak często obserwowanej wady. Dlatego też brak odpowiedniego postępowania profilaktycznego, a przy już występującym problemie brak odpowiedniego usprawniania, w późniejszym wieku prowadzić będzie do zmian w obrębie stawów biodrowych, a nawet kręgosłupa. Istotny jest prawidłowy dobór wkładek ortopedycznych w celu skorygowania ustawienia stóp i zapobiegania pogłębianiu się wady. Jednakże, aby korekcja się utrwaliła, niezbędne jest również wypracowanie prawidłowego napięcia mięśni, oraz nauka czynnego korygowania stopy przez dziecko. W celach profilaktycznych należy więc zadbać o prawidłowy dobór obuwia. Nie powinno być ono zbyt sztywne, aby nie blokowało ruchów stóp, a jednocześnie wystarczająco stabilne, aby ustawiało guzy piętowe w prawidłowej pozycji. Stopa dziecka potrzebuje ciągłego dostarczania bodźców, tak aby miała możliwość reagować na nie, co wspomaga jej prawidłowe wysklepianie się. Wskazane są więc zabawy na różnym strukturalnie podłożu – matach, „jeżykach”, czy chodzenie po kamykach, piasku lub woreczkach z ryżem. Stymulacja stóp jest niezwykle ważna dla prawidłowego kształtowania się stopy, a w czasach, gdzie poruszany się głównie po płaskich, twardych, wybetonowanych powierzchniach niezbędne jest jej dodatkowe zapewnienie, w szczególności dzieciom.

Jednym z najistotniejszych zaburzeń, ponieważ pojawiających się stosunkowo wcześnie i przekładających się na dalszy rozwój dziecka, kolejnym jeśli chodzi o częstotliwość występowania u przebadanych dzieci, są dysharmonie w obrębie napięcia mięśniowego. Dająca się zauważyć już od pierwszych miesięcy życia nadmierna aktywność wyprostna, bądź obniżone centralne napięcie mięśniowe, powodują opóźnienie w rozwoju motorycznym dziecka. Później osiągać będzie umiejętności takie jak obroty, zmiany pozycji na siedzącą czy w dalszym etapie wstawanie i chodzenie. Stąd ważne jest aby obserwować czy dziecko nadmiernie nie napiera na podłoże w leżeniu na plecach robiąc tak zwane „mostki”, nie preferuje patrzenia za siebie, nie odgina się w tył przy podnoszeniu, lub przeciwnie nie jest wiotkie i „przelewa się przez ręce” przy podnoszeniu. Dość często u niemowląt występują również asymetrie ułożenia ciała spowodowane nierównomiernym rozkładem napięcia po prawej i lewej stronie. Powstałe już w życiu płodowym i widoczne od razu po narodzeniu się dziecka lub nabyte przez doświadczanie bodźców z otoczenia głównie po jednej stronie czy niewłaściwą pielęgnację. Ze względu na występowanie fizjologicznych, odruchów w pierwszych trzech miesiącach życia asymetria jest zjawiskiem naturalnym, jednak jej utrzymywanie się po tym czasie może prowadzić do opóźnienia następowania kolejnych etapów rozwoju a w wieku późniejszym do skrzywień kręgosłupa.

W późniejszym wieku obniżone napięcie mięśni tułowia powoduje osłabienie stabilizującego gorsetu mięśniowego. W konsekwencji z upływem czasu dochodzi do pogłębiania się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. W późniejszym wieku skutkuje ono różnego rodzaju zmianami i dolegliwościami bólowymi w obrębie kręgosłupa. Uwidacznia się ono między innymi przez odstawanie łopatek i uwypuklenie brzucha. Ponadto aby skompensować niskie napięcie ośrodkowe dzieci często podświadomie zwiększają napięcie w obwodowych częściach ciała np. zaciskając dłonie w pięści lub chodząc na palcach. Skutkować to może skróceniem między innymi tylnych mięśni kończyn dolnych, co wtórnie prowadzi do patologicznego ustawienia stawów. Wskazane są więc zajęcia ukierunkowane w sposób celowy na wzmacnianie mięśni osłabionych, oraz rozciąganie partii przykurczonych. Równie istotne jest kształtowanie prawidłowego czucia ciała w przestrzeni, oraz równowagi i koordynacji. Jedynie wypracowanie każdego elementu z osobna, a następnie współpraca pomiędzy nimi wszystkimi pozwala dziecku na utrzymywanie prawidłowej postawy ciała, która dopiero z czasem staje się nawykiem.
Prawie każda z wad postawy, czy schorzeń i dolegliwości bólowych występujących w późniejszym wieku mają więc przyczynę w wieku dziecięcym a nawet czasem niemowlęcym. Nawet niewielkie odchylenia od normy jak asymetria ustawienia miednicy czy łopatek, nie skorygowane dostatecznie wcześnie, z czasem mogą się przerodzić w poważne wady i utrwalone skrzywienia kręgosłupa. Zachęcamy więc do regularnych badań dzieci w celu jak najwcześniejszego wykrywania i korygowania ewentualnych nieprawidłowości. Istotne jest również kształtowanie w nich nawyku dbania o swoje zdrowie i ciało poprzez kontrolowanie jego stanu, oraz utrzymywanie aktywności fizycznej dopasowanej do ich potrzeb różnych, na każdym etapie rozwoju.

Tekst artykułu opracowała: mgr Kamila Pazio
Badania prowadził zespół fizjoterapeutów w składzie:
mgr Sławomir Żukowski, mgr Michał Kłosek, mgr Maciej Różewski, mgr Piotr Kupryjaniuk, mgr Marta Mielcarska, mgr Jakub Kozikowski, mgr Piotr Bałakier, mgr Kamila Pazio
Opracowanie danych statystycznych: Monika Adamiak